STOP DEPRESJI

• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy Niebieska Linia – organizacja zajmuje się udzielaniem pomocy ofiarom przemocy, interweniuje w trudnych przypadkach. Prowadzi także szereg ośrodków, w których można korzystać z bezpośredniej pomocy psychologa. Osoby zainteresowane mogą również korzystać z telefonu zaufania prowadzonego przez Niebieską Linię (22 668-70-00). Telefon działa w godzinach 14.00-22.00 od poniedziałku do piątku. Istnieje też strona organizacji, na której można znaleźć szczegółowe informacje;
• Fundacja Dzieci Niczyje – organizacja ta zajmuje się wspieraniem i pomocą dzieciom, które są ofiarami przemocy. W trudnych przypadkach przeprowadzane są interwencje. W ośrodkach prowadzonych przez fundację dzieci oraz ich opiekunowie mogą skorzystać z pomocy psychologicznej, prawnej oraz medycznej. Fundacja prowadzi także telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (116 111). Szczegółowe informacje można uzyskać na stronie fundacji;
• Antydepresyjny Telefon Zaufania Fundacji Itaka (22 654-40-41) – działa w godzinach 17.00-20.00 w poniedziałki i czwartki. Konsultantami przy tym telefonie są lekarze psychiatrzy zajmujący się leczeniem depresji;
• poradnia telefoniczna dla osób w kryzysie emocjonalnym (116 123) – telefon zaufania dla osób, które znajdują się w kryzysie emocjonalnym. Poradnia działa w godzinach 14.00-22.00 przez 7 dni w tygodniu. Korzystanie z tego telefonu jest bezpłatne i anonimowe;
• Stowarzyszenie Profilaktyki Depresji Iskra – organizacja zajmująca się pomocą osobom chorym na depresję oraz ich rodzinom. W ramach poradni działa telefon zaufania (022 665 39 77), czynny w piątki w godzinach 13.00-16.00.

Z telefonów zaufania mogą korzystać osoby, które podejrzewają, że mogą mieć depresję. W trakcie rozmowy mogą uzyskać od specjalistów informacje dotyczące sposobu postępowania. Rozmowy są bezpłatne i mają charakter anonimowy. Dzwoniący ma możliwość wypowiedzenia się w ważnych i trudnych dla niego sprawach. Pomoc polega na aktywnym, wspierającym słuchaniu. Specjalista może pomóc choremu na depresję w rozpoznaniu i nazwaniu trudności, analizowaniu możliwych sposobów postępowania w tej sytuacji, szukaniu oparcia w sobie i najbliższym otoczeniu. W takiej sytuacji pomoc będzie polegała na mobilizowaniu zasobów klienta, a także na mobilizowaniu jego własnej aktywności w rozwiązywaniu problemów. Z telefonu zaufania mogą korzystać także osoby, które wiedzą, że chorują na depresje, ale nadal mają opór przed pójściem do specjalisty (być może rozmowa z ekspertem pomoże podjąć decyzję o leczeniu). Ten rodzaj pomocy skierowany jest także do bliskich osób, które chorują na depresję.

Pomoc on-line to forma pomocy, z której coraz częściej korzysta wiele osób. Nawiązanie kontaktu przez Internet może się odbyć w dowolnym czasie i miejscu. Dzięki temu chory na depresję zgłaszający się po pomoc oszczędza czas, zmniejsza odległości oraz znosi istniejące bariery komunikacyjne. Nadawca przekazu może wybrać kontakt z dowolnym specjalistą w kraju, który świadczy tego rodzaju pomoc. Ma również możliwość wysłania wiadomości o tej samej treści do kilku różnych specjalistów. Dzięki temu może porównać odpowiedzi, które otrzymuje i dokonać wyboru, komu zaufać w dalszej korespondencji. Taka forma kontaktu daje też swobodę i bezpieczeństwo wypowiedzi. Osoba, która przełamuje swój lęk i wstyd, chce mieć pewność, że po drugiej stronie monitora jest życzliwy człowiek, któremu naprawdę można zaufać. Osoba odpowiadająca na listy spełnia często rolę powiernika, wirtualnego przyjaciela, niejednokrotnie jest też jedynym wsparciem nadawcy. Oczywiście nie do przecenienia jest wartość bezpośredniego kontaktu osoby potrzebującej pomocy z osobą jej udzielającej, ale ten rodzaj pomocy również może spełniać istotną funkcję, choćby na początku drogi wychodzenia z życiowej trudności.

Pomoc terapeutyczna polega na takiej interakcji między ludźmi, dzięki której osoba cierpiąca otrzymuje pomoc ze strony drugiej osoby, która słucha i ułatwia jej zrozumienie problemu. Psychoterapia pomaga również zinterpretować to, co się dzieje w naszym życiu i pełniej zrozumieć, jakie straty ponieśliśmy i jak przeżywamy smutek. Istnieje wiele form psychoterapii w leczeniu depresji. Jej wybór jest indywidualnie dostosowywany do klienta. Wśród najczęściej stosowanych form pomocy psychoterapeutycznej wymienia się: terapię poznawczo-behawioralną, psychodynamiczną, interpersonalną.

Do leczenia w poradni psychiatrycznej kwalifikują się:

• osoby z niewielkim nasileniem dolegliwości depresyjnych, bez tendencji i myśli samobójczych, dobrze współpracujący i posiadający oparcie w grupie (rodzina, przyjaciele);
• pacjenci uprzednio hospitalizowani, aktualnie bez dolegliwości (w remisji choroby), wymagający jedynie okresowej kontroli, z leczeniem podtrzymującym lub bez niego.

Wizyty w poradni psychologicznej odbywają się średnio raz w miesiącu, ale w razie potrzeby mogą odbywać się częściej. Dla pacjentów, u których istnieje wyraźne zalecenie psychoterapii, korzystnym rozwiązaniem jest terapia na oddziale stacjonarnym, w poradni ambulatoryjnej lub ośrodku dziennym. Pacjenci chorzy na depresję i uzależnieni od substancji psychoaktywnych (alkohol, leki, narkotyki) powinni być leczeni całościowo, zwłaszcza w okresie nasilenia dolegliwości lub zespołu abstynencyjnego. Informacje o możliwości i miejscu leczenia uzyskać można w najbliższej poradni zdrowia psychicznego lub na oddziale psychiatrycznym.

Do leczenia w oddziale dziennym lub trybie dziennym oddziału stacjonarnego kwalifikują się:

• osoby z depresją o umiarkowanym nasileniu bez tendencji i myśli samobójczych;
• pacjenci w poprawie po leczeniu stacjonarnym – jako kontynuacja leczenia.

Pacjent przychodzi do ośrodka codziennie i pozostaje tam od rana do popołudnia. Pacjenci oddziałów dziennych mają możliwość korzystania ze wszelkich form terapii prowadzonych na oddziale, podobnie jak pacjenci stacjonarni. Różnica polega na tym, że po zakończeniu programu terapeutycznego pacjent udaje się do domu. Dużą korzyścią tego typu hospitalizacji jest połączenie oddziaływań leczniczych ośrodka z własną aktywnością pacjenta. Wiele przekazanych w trakcie programu terapeutycznego wskazówek może zostać na bieżąco „przetestowane” przez pacjenta w życiu codziennym. I odwrotnie, pacjent może wnosić do kontaktu terapeutycznego sprawy aktualne, które pojawiają się w trakcie leczenia.

Nie każdy chory na depresję musi być hospitalizowany. Najczęściej pobyt w szpitalu jest zalecany osobom, które wymagają leczenia z powodu:

• depresji o ciężkim przebiegu,
• depresji z objawami psychotycznymi (np. urojeniami, omamami),
• próby samobójczej,
• depresji o niecharakterystycznym przebiegu.

Przyjęcia do szpitala wymagają osoby, które z powodu nasilenia objawów depresji nie są w stanie samodzielnie funkcjonować w domu i w pracy. Hospitalizacja umożliwia rozpoczęcie podawania leków w warunkach całodobowej opieki. Zapewnia to możliwość szybkiej interwencji w przypadku ewentualnych działań niepożądanych lub nieskuteczności leczenia. W okresie hospitalizacji możliwe jest wprowadzenie doraźnych zmian w postępowaniu terapeutycznym (zwiększenie dawki leku nasennego, uspokajającego) lub podjęcie szybkich działań w przypadku pojawienia się nowych dolegliwości. W trakcie pobytu na oddziale pacjent przyjmuje leki, uczestniczy w proponowanych formach terapii, istnieje codzienny kontakt pacjenta z lekarzem, możliwość kontroli agresywnych zachowań pacjenta, prowadzenia systematycznej diagnostyki oraz korzystania z pomocy zespołu fachowców i konsultantów.

W naszym kraju jest wiele ośrodków i organizacji, które oferują pomoc psychologiczną, prawną, a nawet materialną dla osób, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej. Pomoc taka jest zwykle bezpłatna i ogólnodostępna. Korzystanie z takiej pomocy wymaga wcześniejszego zgłoszenia się do konkretnego ośrodka i umówienia się na wizytę. W kryzysie, gdzie pomoc jest potrzebna natychmiastowo, warto korzystać z telefonów zaufania. Gwarantują one dyskrecję, informacje o najbliższych ośrodkach pomocowych i wsparcie.

Psychoterapia

W leczeniu zaburzeń depresyjnych stosuje się różne metody psychoterapeutyczne, w szczególności psychoterapię poznawczo-behawioralną, psychoterapię interpersonalną oraz psychoedukację (czyli edukowanie chorych w zakresie wiedzy dotyczącej zaburzeń psychicznych, metod ich leczenia i zapobiegania im). Oddziaływania psychoterapeutyczne stosowane są zwykle łącznie z farmakoterapią.

Zabiegi elektrowstrząsowe

Nieco rzadziej stosowaną metodą terapii pewnych postaci depresji są zabiegi elektrowstrząsowe. Znajdują one zastosowanie przede wszystkim w przypadkach depresji o ciężkim przebiegu, szczególnie depresji psychotycznej, depresji, której towarzyszy stupor, bądź też depresji przebiegającej ze znacznym zagrożeniem samobójczym. Ocena wskazań i wykluczenie przeciwwskazań do stosowania zabiegów elektrowstrząsowych należą do lekarzy psychiatrów i anestezjologów, a niekiedy wymagają także konsultacji z innymi specjalistami m.in. neurologiem, kardiologiem, internistą lub okulistą. Zabiegi wykonywane są na pacjentach w znieczuleniu ogólnym, co poprawia ich bezpieczeństwo. Po zastosowaniu terapii elektrowstrząsowej u 50,9% pacjentów obserwuje się ustąpienie (remisję) objawów depresji jednobiegunowej (nieznacznie wyższy odsetek remisji wynoszący 53,2% stwierdzono po zastosowaniu terapii elektrowstrząsowej u pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową).

Rzadziej stosowane metody leczenia depresji

Fototerapia

Wykazano, że ekspozycja na światło widzialne (o barwie białej lub zielonej) jest skutecznym sposobem leczenia depresji sezonowej (stanów depresyjnych występujących u osób z rozpoznaniem choroby afektywnej sezonowej). Promienie UV nie mają działania leczniczego w depresji sezonowej. Stąd, oświetlenie stosowane w fototerapii depresji sezonowej powinno być wyposażone w filtr UV. Fototerapia depresji sezonowej powinna być prowadzona przy pomocy oświetlenia o natężeniu co najmniej 2500 luksów na poziomie oczu chorego (zwykle stosowane są natężenia o zakresie 5000–10000 luksów). Fototerapię rozpoczyna się od codziennych sesji trwających od 1/2 godziny do 2 godzin w zależności od natężenia stosowanego światła. Najczęściej po 14 dniach codziennego stosowania fototerapii możliwe jest ocenienie przez lekarza czy jej skuteczność u poszczególnych pacjentów jest zadowalająca. Przyjmuje się, że w wyniku zastosowania fototerapii poprawę uzyskuje 60–75% pacjentów, u których rozpoznano depresję sezonową. Po uzyskaniu poprawy zaleca się stosowanie fototerapii podtrzymującej, podczas której zabiegi przeprowadzane są co 2–4 dni.

Deprywacja snu

Wymuszona bezsenność stanowi pomocniczy sposób leczenia zaburzeń depresyjnych, przydatny zwłaszcza u pacjentów z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi. Często po całkowicie bezsennej nocy u pacjentów z objawami depresji stwierdza się krótkotrwałą poprawę nastroju. Metoda ta może być stosowana do potencjalizacji (podnoszenia skuteczności) leczenia za pomocą leków przeciwdepresyjnych.

Magnetyczna stymulacja przezczaszkowa

Magnetyczna stymulacja przezczaszkowa polega na impulsowym oddziaływaniu silnym polem magnetycznym na struktury mózgowia, głównie w okolicach korowych, co prowadzi do specyficznej depolaryzacji neuronów i wyzwolenia tzw. potencjałów czynnościowych (pobudzenia neuronów). Jest to metoda bardzo rzadko stosowana, o wciąż dyskutowanej skuteczności i nie w pełni poznanym poziomie bezpieczeństwa.

Stymulacja nerwu błędnego

Do pobudzania nerwu błędnego wykorzystuje się chirurgicznie wszczepiany w okolicę klatki piersiowej podskórny stymulator, którego elektrody umieszczane są w pobliżu nerwu błędnego w tkankach szyi i emitują impulsy elektryczne. Mechanizm leczniczego działania stymulacji nerwu błędnego w depresji nie jest dobrze poznany. Jest to metoda bardzo rzadko stosowana, której ocena skuteczności w depresji opiera się na badaniach małych grup pacjentów. Częściej, niż w depresji, stymulacja nerwu błędnego stosowana jest w leczeniu padaczki lekoopornej.

Muzykoterapia

Pomocniczo w leczeniu depresji może być stosowania muzykoterapii. Stwierdzono, że może ona prowadzić do poprawy nastroju oraz poprawy funkcji poznawczych.

Zabiegi neurochirurgiczne

Zabiegi neurochirurgiczne (tzw. psychochirurgia) aktualnie nie są stosowane w leczeniu zaburzeń depresyjnych, z wyjątkiem niezmiernie rzadkich terapii eksperymentalnych u chorych z ciężką, lekooporną depresją, u których wszystkie pozostałe metody okazały się nieskuteczne. Próby leczenia depresji za pomocą neurochirurgicznych zabiegów ablacyjnych, polegających głównie na przerywaniu połączeń pomiędzy korą czołową a wzgórzem, były podejmowane pod koniec lat 40. i w latach 50. XX wieku. Wraz z upowszechnieniem się leków przeciwpsychotycznych i przeciwdepresyjnych stanowiących znacznie bezpieczniejszą oraz skuteczną alternatywę dla zabiegów psychochirurgicznych, wycofano się z ich wykonywania.

Tak zwane leki przeciwdepresyjne są niejednolitą grupą substancji o zróżnicowanej budowie chemicznej, mechanizmach działania i wpływie na organizm. Ponadto reakcje na ten sam lek przeciwdepresyjny mogą być znacząco odmienne u różnych pacjentów (osobnicza zmienność odpowiedzi na lek). Szacuje się, że zastosowanie leku przeciwdepresyjnego przynosi istotną poprawę u 50–70% pacjentów leczonych z powodu depresji. U blisko połowy z pozostałych zmiana leku również przynosi poprawę. Liczne badania kliniczne potwierdzają istotnie wyższy odsetek osób, które uzyskały poprawę po zastosowaniu leków przeciwdepresyjnych w porównaniu do odsetkiem osób stosujących placebo. Część leków przeciwdepresyjnych znajduje zastosowanie nie tylko w leczeniu zaburzeń depresyjnych, lecz także lękowo-depresyjnych, obsesyjno-kompulsyjnych, adaptacyjnych, lękowych uogólnionych, agorafobii, fobii społecznej, stresu pourazowego, zaburzeń odżywiania i innych. Korzystny wpływ tych leków na nastrój pacjentów (i część innych aspektów funkcjonowania) zwykle ujawnia się po upływie 10-28 dni ich systematycznego stosowania – natomiast nieco wcześniej dochodzi do poprawy w zakresie napędu psychomotorycznego, co subiektywnie wyraża się w poczuciu dysponowania większym zasobem energii czy też większymi chęciami do podejmowania aktywności. Z kolei działania niepożądane, jeżeli wystąpią, zwykle obserwowane są w ciągu pierwszych kilku dni od rozpoczęcia terapii. Mają one najczęściej łagodny charakter (np. przemijająca utrata łaknienia, nudności, biegunka, bóle głowy). Jednakże u niewielkiej części pacjentów dochodzi do nasilenia niepokoju, pobudzenia. Wymienione sytuacje wzmożenia napędu lub pobudzenia, które poprzedzają poprawę w zakresie nastroju, mogą przejściowo nasilać myśli lub tendencje samobójcze (ulotki informacyjne znajdujące się w opakowaniach z lekami przeciwdepresyjnymi zwykle zawierają skróconą informację na ten temat). W takich przypadkach kontakt z lekarzem i odpowiednie zmodyfikowanie leczenia zwykle pozwalają usunąć lub zredukować działania niepożądane. Ryzyko opisanych komplikacji uwydatnia znaczenie odpowiedniej współpracy pacjent–lekarz w zakresie stosowanej farmakoterapii – szczególnie u pacjentów, u których wyjściowo obecne są myśli samobójcze. Przeważająca część badań wskazuje, że stosowanie leków przeciwdepresyjnych, zwłaszcza z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, w leczeniu depresji jednobiegunowej prowadzi do redukcji myśli samobójczych oraz zachowań samobójczych. Przyjmuje się, że efekt ten uzyskiwany jest za pośrednictwem ich korzystnego wpływu na objawy depresji jednobiegunowej.

Dobór leku przeciwdepresyjnego

Aby właściwie dobrać lek przeciwdepresyjny konieczna jest dobra współpraca pacjenta z dysponującym odpowiednią wiedzą i doświadczeniem lekarzem. Staranny dobór leku przeciwdepresyjnego dla poszczególnego pacjenta, a niekiedy kombinacji leków, oraz zaplanowanie sposobu dawkowania decydują o skuteczności owego leczenia i jej bezpieczeństwie. Przy dobieraniu leku przeciwdepresyjnego każdorazowo należy uwzględnić następujące czynniki :

• obrazu klinicznego zespołu depresyjnego, nasilenia objawów depresyjnych, intensywności zaburzeń myślenia typowych dla depresji, niepokoju, zahamowania psychomotorycznego, występowania objawów psychotycznych, obsesji, natręctw oraz obecności innych mniej typowych objawów, bezsenności
• rodzaju zaburzeń afektywnych, dotychczasowego przebiegu choroby, długości epizodów depresyjnych, ryzyka zmiany fazy z depresyjnej w maniakalną
• współistnienia innych zaburzeń psychicznych, np. zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych lub innych zaburzeń lękowych, zaburzeń psychotycznych, zaburzeń osobowości
• wieku, stanu zdrowia somatycznego, czynności układu nerwowego
• przebiegu wcześniejszych terapii, w których stosowano leki przeciwdepresyjne, z uwzględnieniem skuteczności poszczególnych leków, działań niepożądanych, powikłań, ewentualnej lekooporności
• potrzeby stosowania innych leków związanych z innymi schorzeniami somatycznymi i neurologicznymi, minimalizacja ryzyka niekorzystnych interakcji lekowych
• kontekstualizacji terapii lekiem przeciwdepresyjnym w całościowym planie leczenia i profilaktyki zaburzeń psychicznych.

Zwykle zaleca się stosowanie pojedynczego leku przeciwdepresyjnego, jednak w niektórych sytuacjach klinicznych, zwłaszcza w przypadku lekooporności lub wysokiego nasilenia objawów, może być wskazane łączenie kilku leków przeciwdepresyjnych. Stosowanie dwóch leków przeciwdepresyjnych z jednej strony może podnieść skuteczność leczenia depresji, ale wiąże się też z podwyższonym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych oraz interakcji lekowych. W związku z tym, łączne stosowanie dwóch leków przeciwdepresyjnych wymaga szczególnej ostrożności i ścisłej współpracy z lekarzem. Samodzielne łączenie leków przeciwdepresyjnych bez wiedzy lekarza może być groźne dla życia i zdrowia pacjenta – szczególnie dotyczy to łączenia leków z grupy IMAO z innymi lekami, a także preparatów ziołowych zawierających ziele dziurawca, które powoduje silne i niebezpieczne interakcje z innymi lekami przeciwdepresyjnymi.

Zapobieganie nawrotom depresji

Leki przeciwdepresyjne stosowane są także w zapobieganiu nawrotom (profilaktyce) depresji jednobiegunowej oraz zaburzeń lękowych. Pacjenci, u których wystąpił epizod depresji, obarczeni są 50–85% ryzykiem nawrotu. Natomiast pacjenci, którzy przebyli dwa epizody depresji, obarczeni są 80–90% ryzykiem nawrotu. Kontynuacja stosowania leku przeciwdepresyjnego u owych pacjentów pozwala na zmniejszenie liczby nawrotów depresji o 2/3. W przypadku pacjentów, którzy przeszli jeden epizod depresji, zwykle zaleca się kontynuację leczenia farmakologicznego przez okres 6 miesięcy od momentu ustania dolegliwości celem niedopuszczenia do nawrotu choroby. W przypadku pacjentów, którzy przeszli dwa lub więcej epizody depresji w niedalekiej przeszłości (w ciągu ostatnich 5 lat), zwłaszcza gdy w ich trakcie objawy znacznie zakłócały funkcjonowanie chorych, zwykle zaleca się kontynuowanie stosowania leków przeciwdepresyjnych przez okres około 2 lat. W przypadku pacjentów, którzy przeszli wiele epizodów depresji, może być wskazane długoletnie stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Ustalany, przy udziale lekarza specjalisty, plan leczenia, którego celem jest zapobieżenie nawrotom depresji, powinien w każdym przypadku uwzględniać współistniejące stany chorobowe, wiek pacjenta i szerokie spektrum czynników rzutujących na przebieg depresji. W przypadku złej tolerancji leku przeciwdepresyjnego stosowanego w profilaktyce depresji, konieczne może być zastosowanie innego leku z tej grupy, co zwykle pozwala złagodzić lub usunąć działania niepożądane.

Zakończenie stosowania leku przeciwdepresyjnego może wiązać się z niskim ryzykiem nawrotu depresji, jeżeli była ona wywołana wyraźnymi czynnikami sytuacyjnymi, które przeminęły. W przypadku depresji endogennych, a wiec uwarunkowanych głównie biologicznie (które mogą występować bez udziału czynników środowiskowych, m.in. społecznych, sytuacyjnych) ryzyko nawrotu jest wyższe. Stąd też decyzja o odstawianiu leków przeciwdepresyjnych w przypadku depresji endogennej nie powinna być podejmowana pochopnie. Konieczne jest wcześniejsze ocenie ryzyka nawrotu we współpracy z lekarzem. Dla zminimalizowania ryzyka nawrotu depresji zaleca się stopniowe, rozłożone w czasie odstawianie leków przeciwdepresyjnych. Leki przeciwdepresyjne nie są uzależniające, jednak w razie nagłego przerwania długotrwałej terapii niektórymi z nich, szczególnie jeżeli stosowane były wysokie dawki leków, mogą wystąpić przemijające objawy odstawienne (np. problemy z koncentracją, snem, lękiem) – zwykle utrzymujące się do kilku dni.

Czy leki przeciwdepresyjne powodują oszołomienie lub utrudniają koncentrację?

Odpowiednio dobrane w ramach współpracy z lekarzem leki przeciwdepresyjne u większości pacjentów nie powodują oszołomienia ani spadku koncentracji. Szczególnie rzadko tego typu działania niepożądane ujawniają się przy stosowaniu nowoczesnych leków przeciwdepresyjnych np. z grup SSRI, SNRI etc. Niemniej jednak, u każdej osoby reakcja na leki przeciwdepresyjne jest nieco inna, trudna do przewidzenia i u niewielkiej części pacjentów przejściowy spadek koncentracji, utrzymujący się podczas pierwszych paru dni lub paru tygodni stosowania leku, może wystąpić. W związku z tym, że najczęściej owo działanie niepożądane jest tylko przejściowe, nie należy bez porozumienia z lekarzem przedwcześnie odstawiać leku. W przypadku, gdy owo niepożądane działanie utrzymuje się przez dłuższy czas, lekarz może zaproponować zmiany w dawkowaniu lub zmianę na inny lek przeciwdepresyjny, co zwykle pozwala usunąć lub zredukować problemy z koncentracją.

Inne leki stosowane w przebiegu zaburzeń depresyjnych

Leki stabilizujące nastrój ( są stosowane zwłaszcza w depresji występującej w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych):

• sole litu,
• karbamazepina,
• okskarbazepina
• kwas walproinowy,
• lamotrygina.

W przypadkach zaburzeń depresyjnych występujących w przebiegu ChAD często stosowane są łącznie w/w leki normotymiczne wraz z lekami przeciwdepresyjnymi. Dobór odpowiedniej kombinacji leków dla określonego pacjenta wymaga uwzględnienia szeregu czynników. Różnią się one m.in. skutecznością, ryzykiem działań niepożądanych i interakcji.

Niektóre neuroleptyki drugiej generacji (inaczej atypowe leki przeciwpsychotyczne o działaniu normotymicznym, są stosowane zwłaszcza w depresji występującej w przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych):

• kwetiapina,
• olanzapina,
• arypiprazol.

Niektóre neuroleptyki pierwszej generacji (klasyczne leki przeciwpsychotyczne, wykorzystywane są głównie ich właściwości uspokajające, rzadziej właściwości aktywizujące):

• flupentyksol,
• sulpiryd,
• amisulpryd
• perazyna,
• lewomepromazyna.

Leki przeciwlękowe i nasenne:

• lorazepam,
• klorazepan,
• hydroksyzyna.

Potencjalizacja leczenia przeciwdepresyjnego:

W przypadku depresji lekoopornej korzystne może być, według niektórych badań klinicznych, podjęcie próby podniesienia skuteczności leczenia przeciwdepresyjnego (potencjalizacja działania leków przeciwdepresyjnych) poprzez dołączenie preparatów cynku (25 mg/dobę doustnie). Prowadzone są także badania nad wykorzystaniem w tym samym celu witamin: B₆, B_9, B_12, kwasów tłuszczowych omega-3, estrogenów, soli magnezu.

Współczesna psychiatria dysponuje środkami pozwalającymi na znaczne zmniejszenie lub całkowite zniwelowanie objawów depresji u większości chorych. W tym celu najczęściej stosuje się leki przeciwdepresyjne oraz psychoterapię. W przypadku odpowiedniego stosowania leków przeciwdepresyjnych poprawa następuje zazwyczaj w ciągu 2–6 tygodni. Niestety, pomimo tego, że u większości pacjentów dochodzi do poprawy, u części z nich po pewnym czasie, niekiedy po miesiącach lub latach dobrego samopoczucia, objawy depresji mogą nawracać. Z tego powodu zaleca się zapobiegawcze stosowanie leków przeciwdepresyjnych także po ustąpieniu objawów epizodu depresji.

Do powszechnie przyjętych metod leczniczych stosowanych w zaburzeniach depresyjnych należą:

• leczenie farmakologiczne,
• psychoterapia,
• elektrowstrząsy,
• fototerapia.

Leczenie zaburzeń depresyjnych prowadzone jest przede wszystkim w poradniach zdrowia psychicznego, gabinetach psychiatrycznych oraz dziennych i stacjonarnych oddziałach psychiatrii. W leczeniu tego rodzaju zaburzeń główną rolę odgrywają lekarze psychiatrzy – ich rola polega na:

• postawieniu prawidłowej diagnozy, zgodnej z kryteriami diagnostycznymi; różnicowanie pomiędzy różnymi typami zaburzeń depresyjnych, w tym chorobą afektywną jednobiegunową i chorobą afektywną dwubiegunową, wykluczenie innych przyczyn występowania objawów depresyjnych (wtórne zaburzenia depresyjne),
• rozpoznanie i leczenie współistniejących chorób somatycznych i zaburzeń psychicznych,
• ocena ryzyka samobójczego,
• wybór optymalnej metody leczenia i nadzór nad jego przebiegiem, w tym ocena ryzyka interakcji lekowych z innymi stosowanymi przez chorego lekami,
• przekazanie pacjentowi głównych informacji na temat proponowanej terapii (psychoedukacja).

Leczenie farmakologiczne depresji może także być prowadzone przez lekarza medycyny rodzinnej, jeżeli jej nasilenie jest łagodne lub umiarkowane, nie występują cechy dwubiegunowości, nie występują myśli samobójcze, nie występują objawy psychotyczne, a w przeszłości zaburzenie dobrze odpowiadało na leczenie farmakologiczne.

Istotną rolę w leczeniu odgrywają także psychoterapeuci i psycholodzy kliniczni – prowadzący leczenie psychoterapeutyczne i psychoedukację.